Polskie Towarzystwo Psychiatrii Środowiskowej
W zainicjowanym w 2018 roku programie pilotażowym wprowadzającym nową, środowiskową organizację opieki psychiatrycznej dla dorosłych w naszym kraju uczestniczy już blisko 80 Centrów Zdrowia Psychicznego (CZP). Ministerstwo Zdrowia i Biuro do spraw Pilotażu zapowiadają rozszerzenie listy realizatorów o ponad 40, kolejnych placówek. W rezultacie prawie połowa dorosłej populacji Polski ma być objęta obszarem działania pilotażu.
Celem prowadzonej reformy jest zwiększenie dostępności do różnych form pomocy dla osób w kryzysach zdrowia psychicznego, także dla ich rodzin i osób bliskich.
Czy możemy już mówić o sukcesie reformy i faktycznej zmianie, która się dokonała? Niestety nie.
Realizacja reformy jest zagrożona gdyż nie tylko nie zbudowano jej trwałych fundamentów, ale do pierwotnej koncepcji wprowadzane są zmiany wypaczające sens i zmniejszające faktyczne szanse na dokonanie się zmiany systemowej.
Z perspektywy zdrowia publicznego najlepszym rozwiązaniem w zakresie zdrowia psychicznego jest model opieki środowiskowej budowany na odpowiedzialności terytorialnej za daną populację, zapewniający ciągłość i koordynację opieki ukierunkowanej na potrzeby pacjenta, na poszanowanie jego praw i autonomii. Budowa tego modelu w Polsce zakłada perspektywę ewolucyjnego przekształcania dysfunkcjonalnego systemu pomocy i budowania nowych sieci wsparcia, które wykorzystają zasoby instytucji medycznych, opieki społecznej, edukacji ale też lokalny kapitał społeczny. Taka perspektywa została zapisana w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017-2022. Zapisano w nim konkretne zadania dotyczące wprowadzenia reformy opieki psychiatrycznej. Właściwie żadne z tych zadań, których realizacja powinna się zakończyć 31.12.2022 roku nie zostało zrealizowane:
Nie przygotowano ustawowego uregulowania modelu środowiskowego (w tym CZP), zawierania umów oraz monitorowania opieki psychiatrycznej. Nie wprowadzono ustawowych zasad współpracy opieki psychiatrycznej pomocy społecznej i edukacji jak również nie zdefiniowano zadań POZ w modelu środowiskowym. Nie wprowadzono rozporządzeniem Ministra Zdrowia standardu organizacyjnego CZP i nie przygotowano zaleceń (rekomendacji) postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w CZP. Wciąż nie zakończono procesu tworzenia wojewódzkich map obszarów działania CZP i oddziałów psychiatrycznych (ostroprzyjęciowych). Wreszcie nie ustalono zasad finansowania specjalistycznych świadczeń psychiatrycznych.
Na kilka miesięcy przed zakończeniem pilotażu nie wiemy jaka będzie dalsza forma finansowania opieki środowiskowej. Co jednak kluczowe i najważniejsze pojawiają się zapowiedzi odejścia od finansowania w formie ryczałtu na populację na rzecz rozwiązania „mieszanego” czyli z udziałem płacenia za usługi. Spowoduje to ponownie (jak dotychczasowym systemie) skupienie się na „wykonywaniu kontraltu” zamiast rozwijaniu dobrej organizacji i planowaniu opieki z uwzględnieniem potrzeb całej lokalnej społeczności.
Kluczowym warunkiem powodzenia reformy opieki psychiatrycznej dla dorosłych jest perspektywa wieloletniego stabilnego funkcjonowania oparta o perspektywę powierzonego budżetu – obliczanego na podstawie wielkości populacji objętej opieką i podlegającego cyklicznej waloryzacji.
W ramach rozszerzania pilotażu wprowadza się zmiany oznaczające odejście od zasady odpowiedzialności terytorialnej (czyli obowiązku zapewnienia przez CZP opieki psychiatrycznej dla określonej społeczności lokalnej (gmina, dzielnica, powiat itp.). Na przykład 6.10.2022 rozszerzono pilotaż o 7 CZP (w kilku miastach wojewódzkich) bez wskazania konkretnego obszaru działania (określono ułamkowo część miasta np. 1/2) niezgodnie z przepisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i w efekcie utrwalając „stary model opieki”
Brak realizacji zasad tworzenia CZP prowadzi do wprowadzania kosztochłonnych i niefeketywnych w Polskich warunkach rozwiązań, których przykładem jest obowiązek zapewnienia pomocy w stanach nagłych w CZP które nie mają na terenie swojego działania oddziału psychiatrycznego. Z rozwiązania wprowadzonego od 1.1.2023, którego miesięczny koszt wynosi 100-120 tys. Złotych, korzysta w skali miesiąca tylko kilka osób. Średni koszt takiej jednej konsultacji to ponad 15 tys. złotych. Wydatkowane środki publiczne to ponownie w skali miesiąca równowartość kilkuset sesji psychoterapii bądź porad lekarza psychiatry.
Systemowo pomoc w stanach nagłych (nagłego zagrożenia zdrowotnego) udzielana powinna być w miejscu udzielania pomocy doraźnej (izba przyjęć, czyli lekarz i zaplecze szpitalne).
Kolejne raporty dotyczące kondycji psychicznej Polek i Polaków pokazują narastające wyzwania, którym nie będziemy mieli szansy sprostać tracąc czas konieczny do wprowadzenia realnych zmian:
Konieczne jest pilne podjęcie prac, które ustawowo uregulują system psychiatrycznej opieki zdrowotnej dla dorosłych jeszcze w 2023 r.
Konieczne jest podjęcie jasnej decyzji za utrzymaniem stabilnego systemu finansowania w formie ryczałtu na populację waloryzowanego w kolejnych okresach rozliczeniowych co najmniej o wskaźnik inflacji oraz adekwatnie do wzrostu finansowania na ochronę zdrowia w Polsce.
Konieczne jest utrzymanie odpowiedzialności terytorialnej i wprowadzenie zintegrowanego i skoordynowanego systemu opieki działającej na terenie realizacji programu pilotażowego.
Konferencja prasową pt. „Zagrożenia dla reformy opieki psychiatrycznej dla dorosłych. Jesteśmy na zakręcie?”, odbyła się w poniedziałek 17.04.2023 o godzinie 11:30 w Warszawie, w Sali Rejs Kina Kultura, ul. Krakowskie Przedmieście 21/23.
Uczestniczyli w niej:
1. Izabella Ciuńczyk – Prezeska Zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Centrów Zdrowia Psychicznego, Środkowopomorskie Centrum Zdrowia Psychicznego MEDiSON
2. Kama Pierzgalska – Dyrektorka ds. Medycznych Centrum Zdrowia Psychicznego dla Powiatu Piaseczyńskiego
3. Jerzy Kłoskowski – Prezes Zarządu Fundacji Efkropka, Kongres Zdrowia Psychicznego
4. Robert Michałkiewicz – Asystent Zdrowienia, Centrum Zdrowia Psychicznego dla Powiatu Piaseczyńskiego
5. Tomasz Szafrański – Prezes Elekt Polskiego Stowarzyszenia Psychiatrii Środowiskowej, Wolskie Centrum Zdrowia Psychicznego
Kontakt do organizatorów: ZGPTPS@protonmail.com
