Relacja z 21. Konferencji Międzynarodowej Sieci Filozoficzno-Psychiatrycznej pt. „Eksperci w obszarze Zdrowia Psychicznego”
/
Słowo od Organizatorów
Andrzej Kapusta (Fundacja OSFP, Instytut Filozofii UMCS)
Jakub Tercz (Fundacja OSFP, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Instytut Filozofii UW)
Fundacja OSFP od 4 lat organizuje ogólnopolskie i interdyscyplinarne konferencje humanistyczne na temat zdrowia psychicznego, zapraszając do współpracy filozofów, etyków, fenomenologów, literaturoznawców, kognitywistów, psychiatrów, terapeutów, artystów i pacjentów. Od nazwy cyklu, czyli Otwartych Seminariów Filozoficzno-Psychiatrycznych, wzięła się nazwa organizacji. Zwieńczeniem pracy fundacji była organizacja INPP 2019, czyli 21. Międzynarodowej Konferencji Sieci Filozoficzno-Psychiatrycznej (21st Annual Conference of the International Network for Philosophy and Psychiatry). Z perspektywy globalnej współpraca psychiatrii i humanistyki jest faktem; z perspektywy polskiej, lokalnej, wydaje się ekstrawagancją niemającą większego wpływu na praktykę medyczną i społeczną. Stawką działań fundacji oraz konferencji INPP 2019 jest zmiana tego stanu rzeczy na rodzinnym gruncie w myśl podręcznikowej definicji psychiatrii jako dziedziny na wskroś interdyscyplinarnej, niedającej się wyczerpać w terminach medycznych i stanowiącej raczej oddzielny filar zdrowia niż ułamek „medycyny somatycznej”. To prawdopodobnie psychiatria wsparta refleksją filozoficzną bardziej odpowiada na współczesne potrzeby osób doświadczających problemów psychicznych, posiada narzędzia uzupełniające procedury medyczne i pozwala na krytyczną ich ocenę celem wypracowania jak najbardziej adekwatnych praktyk, zarówno na poziomie rozwiązań systemowych, relacji społecznych i sytuacji klinicznych.
Jako organizatorzy żywimy nadzieję, że INPP 2019 zaowocuje pełnym zaangażowaniem psychiatrów i humanistów do współpracy na wielu płaszczyznach wyrażającej się rzeczywistym uwzględnieniem roli humanistyki i nauk społecznych w transformacji polskiego systemu ochrony zdrowia psychicznego, włączeniem kwestii zdrowia psychicznego do programów i struktury jednostek naukowych o profilu humanistycznym, filozoficzno-etycznym i społeczno-kulturowym oraz realizowanymi wspólnie przez filozofów i lekarzy projektami badawczymi. Dziękujemy też wszystkim, którzy w INPP 2019 uczestniczyli i o wadze, i zasadności tej współpracy mogli przekonać się osobiście. Wszystkich zaś zapraszamy do zainteresowania się kolejnymi konferencjami z cyklu Otwartych Seminariów Filozoficzno-Psychiatrycznych.
/
Kim są eksperci?
Aleksandra Hamny (Fundacji OSFP)
W dniach 22-24 października 2019 r. w Warszawie odbyła się 21. Konferencja Międzynarodowej Sieci Filozoficzno-Psychiatrycznej pt. „Eksperci w obszarze Zdrowia Psychicznego” INPP 2019. Po raz pierwszy w historii zorganizowana w Polsce, jest ona największym na świecie wydarzeniem w obszarze łączącym humanistykę i zdrowie psychiczne.
Międzynarodowa Sieć Filozoficzno-Psychiatryczna (International Network of Philosophy and Psychiatry – w skrócieINPP) od ponad dwóch dekad tworzy forum poświęcone badaniom oraz działalności edukacyjnej, wspierając tym samym organizacje pozarządowe na całym świecie, które zaangażowane są w pracę nad etyką i filozofią w dziedzinie psychiatrii. W tegorocznej konferencji w Warszawie udział wzięli m.in. inicjatorzy INPP, profesorowie Bill Fulford, John Sadler i Giovanni Stanghellini.
Gospodarzem konferencji miała zaszczyt być Fundacja Otwarte Seminaria Filozoficzno-Psychiatryczne (OSFP). Było to możliwe dzięki ogromnemu zaangażowaniu i wkładowi pracy założycieli fundacji: dr Jakuba Tercza oraz prof. Andrzeja Kapusty, a także odpowiedzialnego za współpracę międzynarodową prof. Marcina Moskalewicza. Oficjalny patronat nad wydarzeniem objęli Rzecznik Praw Obywatelskich, Ministerstwo Zdrowia, Rektor Uniwersytetu Warszawskiego oraz Polskie Towarzystwo Psychiatryczne. Kwartalnik „Psychiatra” zapewnił konferencji patronat medialny.
Tematem przewodnim spotkania było pytanie o status ekspertów w obszarze zdrowia psychicznego. Podczas trzech dni wykładów uczestnicy konferencji próbowali odnaleźć odpowiedzi na pytania kim są eksperci, na czym polegają ekspertyzy podejmowane przez pracowników systemu zdrowia, jak przedstawia się społeczny obraz psychiatrów i psychoterapeutów oraz jakie są społeczno-polityczne aspekty reprezentowania pacjentów psychiatrycznych.
Konferencja rozpoczęła się galą otwarcia w auli im. prof. Jana Baszkiewicza na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW. Była ona prowadzona i moderowana przez Hannę Zielińską z Radia TOK FM, która na co dzień w swoim audycjach porusza tematy związane z psychiatrią i psychologią. Pierwszy wykład otwierający konferencję został wygłoszony przez prof. Billa Fulforda z Uniwersytetu Oksfordzkiego, redaktora naczelnego serii publikacji International Perspectives in Philosophy and Psychiatry. Wprowadzenie to dotyczyło nie tylko historii rozwoju filozofii i psychiatrii, lecz skupiało się również na przyszłości, stanowiącej wyzwanie dla nowego pokolenia filozofów i psychiatrów, na którym spoczywa zadanie dalszego rozwijania tego dyskursu. Podczas wykładu wspomniany został również temat Praktyki Opartej Na Wartościach (Value-Based Practice), której centrum mieści się w St Catherine’s College w Oksfordzie.
Następny wykład został wygłoszony przez prof. Jacka Wciórkę. Dotyczył on metafory „odsłaniania”, a więc odkrywania znaczenia, jakie niesie za sobą doświadczenie psychotyczne rozumiane jako to, czego doświadcza człowiek w stanie określonym w różnych tradycjach semantycznych jako zaburzenie psychiczne. Ostatni już wykład dr Miry Marcinów skupiał się na jej książce pt. „Historia polskiego szaleństwa” zawierającej antologię tekstów z dziedziny psychopatologii, lecz również na opisywaniu procesów i trudności związanych z próbą tworzenia pierwszej archeologii polskiego szaleństwa.
Następne wykłady odbywały się już w dwóch kolejnych lokalizacjach, w Pałacu Staszica będącym siedzibą Instytutu Filozofii Polskiej Akademii Nauk oraz w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Tematy paneli, sesji konferencyjnych, a także samych wykładów skupiały się wokół statusu ekspertyzy oraz jej wykorzystania w obszarze zdrowia psychicznego. Konsekwentnie omawiane było przy tym, na czym polega rozwój wiedzy i umiejętności eksperckich oraz jak te rozważania przekładają się na decyzje podejmowane przez psychiatrów, psychoterapeutów oraz pracowników społecznych. Pytano również o ideę przyświecającą kolejnemu rodzajowi ekspertów, mianowicie znaczeniu ekspertów przez doświadczenie. Rozmowom przewodziły również pytania o miejsce, jakie zajmują eksperci w kontekście systemu opieki zdrowia psychicznego i różnych nurtów psychiatrii, psychoterapii, psychiatrii środowiskowej czy też post-psychiatrii.
Kolejnym ważnym tematem poruszonym w czasie wykładów było pytanie o status samego pacjenta jako eksperta i związanej z tym rozważaniem działalności systemów wzajemnego wsparcia oraz ruchów samopomocy. Szeroko omówiono również rolę kategoryzacji diagnozy oraz systemów klasyfikacji zaburzeń psychicznych, takich jak DSM-5 oraz ich roli w diagnozowaniu pacjentów. Towarzyszyły temu dyskusje dotyczące naukowego statusu wiedzy psychiatrycznej oraz neuronauk leżących u podstawy diagnozy.
Podczas konferencji miały miejsce również dyskusje skupione wokół określonych zaburzeń psychicznych, w szczególności schizofrenii. Prof. Thomas Fuchs z Uniwersytetu w Heidelbergu wygłosił wykład dotyczący umiejętności ludzkiego umysłu do myślenia i postrzegania rzeczywistości „jak gdyby” („as if”) i jej utracie w przypadku pacjentów cierpiących na schizofrenię. Umiejętność ta uwidacznia się podczas rozróżniania pomiędzy sytuacjami faktycznymi a fikcyjnymi, czego przykładem jest ludzka wyobraźnia, rozumienie języka metafor czy chociażby podziwianie sztuki teatralnej. Owa zdolność ludzkiego umysłu zatraca się według prof. Fuchsa w przypadku schizofrenii, która objawia się poprzez problemy z percepcją, urojenia oraz halucynacje.
Szczególnym zainteresowaniem cieszyło się zagadnienie Praktyki Opartej na Wartościach, o której mowa była już podczas samego otwarcia konferencji w wykładzie prof. Fulforda. Pozwalało ono na dyskusję na temat etycznych kodów i dylematów zdrowia psychicznego. W trakcie konferencji przyglądano się również różnym aspektom kultury leczenia zaburzeń pod kątem pluralizmu metodologicznego oraz egzystencjalno-fenomenologicznych, behawioralnych i ekologicznych perspektyw w psychiatrii. Tematem niezwykle współczesnym, ukazanym w innowacyjnej perspektywie, był panel dotyczący społecznej estetyki zdrowia psychicznego i dobrostanu (well-being), w którym udział brali prof. Werdie van Staden (Uniwersytet w Pretorii), prof. Michael Musalek z (Uniwersytety im. Sigmunda Freuda w Wiedniu) oraz prof. John Sadler (Uniwersytet w Texasie), mówiący o społecznej estetyce zjawiska wypalenia zawodowego (burnout) wśród pracowników firm i korporacji oraz możliwych sposobach na załagodzenie tego zjawiska poprzez wprowadzenie zmian w etyce pracy i zwiększeniu wymiaru usług socjalnych świadczonych przez owe instytucje.
Ostatecznie powrócono w dyskusjach do znaczenia praktyki filozofii w dziedzinie psychiatrii i psychologii. Pojawiło się również zagadnienie różnych reprezentacji chorób psychicznych oraz obrazów zaburzeń w literaturze i sztuce. Ogromną popularnością cieszył się wykład prof. Louisa Sassa z Universytetu Rutgersa w Stanach Zjednoczonych, autora książki „Madness and Modernism”. Dotyczył on filozoficznej perspektywy subiektywności, opisując jej znaczenie dla wielu dyscyplin takich jak psychologia, psychiatria, psychoterapia, filozofia umysły czy kognitywistyka. Były to refleksie odwołujące się do tradycji fenomenologicznej, którą prof. Sass określa jako „niemożliwą i niezbędną” jednocześnie, odwołując się do zwrotu „wszędzie i nigdzie” (everywhere and nowhere) oraz do twórczości Heideggera, Husserla czy Merleau-Ponty’ego.
Wystąpieniom towarzyszyła sesja posterowa prezentowana drugiego i trzeciego dnia konferencji, w której udział wzięli między innymi Warszawski Dom Pod Fontanną oraz Fundacja eFkropka. Nie zabrakło również warsztatów, które w tym roku nosiły tytuł „Laboratorium doświadczenia i relacji”, prowadzonych przez Agnieszkę Brejwo i Andrzeja Kapustę, które opierały się na fenomenologicznym opisie ludzkich doświadczeń. Podczas trwania zajęć uczestnicy dowiedzieli się, w jaki sposób pojęcia i kategorie obecne w fenomenologii, nauce neurokognitywnej i antropologii doświadczenia przekładają się na praktykę terapeutyczną.
Podczas ostatniego panelu zamykającego konferencję podjęto finalną dyskusję dotyczącą funkcji ekspertów w obszarze zdrowia psychicznego. Udział w niej wzięli profesorowie Zofia Rosińska, Marek Hetmański, Bill Fulford, John Sadler, Werdie Van Staden, Louis Sass i Peter Zachar. Swoim udziałem dyskusję wzbogacił również Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar, który na pracy ekspertów polega m.in. w celu zrozumienia jak współczesne standardy psychiatrii przekładają się na język praw obywatelskich i praw człowieka.
To trzydniowe święto humanistyki i psychiatrii zgromadziło ponad 160 uczestników z 32 krajów, którzy wysłuchali w tym czasie 8 paneli konferencyjnych, 12 sesji oraz niemalże 60 wykładów. Trzy kamery, którymi nagrywany był przebieg konferencji zarejestrowały dziesiątki godzin wartościowych nagrań, które w przyszłym roku zostaną opublikowane. Nie udało by się to, gdyby nie ciężka praca organizatorów koordynowanych przez dr Jakuba Tercza, któremu zawdzięczać można ten sukces na arenie międzynarodowej. Nieoceniona była również pomoc zespołu ósemki wolontariuszy, którzy przez całe dnie dbali o prawidłowy przebieg konferencji. Praca wolontariacka była również niezwykłą szansą dla młodych ludzi zainteresowanych tą tematyką na poznanie od wewnątrz międzynarodowego środowiska akademickiego.
Wydarzenia takie jak 21. Konferencja Międzynarodowej Sieci Filozoficzno-Psychiatrycznej mają szansę doprowadzić do popularyzacji filozofii psychiatrii zarówno w naszym kraju jak i na całym świecie, stopniowo zwiększając rolę humanistów i filozofów w zmianie systemu opieki zdrowotnej.
/
Relacja z INPP 2019 oczami młodej psycholog
Huong-Ly Nguyen-Thi ( Fundacja OSFP)
DZIEŃ I
Otwarcie konferencji przybliżyło uczestników do tematu sytuacji psychiatrii w Polsce. Zabrali głos: dr hab. Andrzej Kapusta i dr Jakub Tercz (kolejno Instytut Filozofii UMCS i UW, członkowie zarządu Fundacji OSFP i organizatorzy INPP 2019), Krzysztof Olkowicz (Główny Koordynator ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego przy Rzeczniku Praw Obywatelskich), dr hab. Maciej Duszczyk (Prorektor ds. naukowych UW), dr Jakub Kloc-Konkołowicz (dyrektor Instytutu Filozofii UW), dr Marcin Rządeczka (z-ca Dyrektora Instytutu Filozofii UMCS), Marek Stańczuk (reprezentant Ministerstwa Zdrowia), Grzegorz Saj (dyrektor Departamentu ds. Zdrowia Psychicznego Biura Rzecznika Praw Pacjenta) i dr n. med. Tomasz Szafrański (Sekretarz Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego). Pierwsze wykłady otwierające merytoryczną część wydarzenia były wygłoszone przez wybitnych reprezentantów psychiatrii i filozofii: prof. Billa Fulforda, prof. Jacka Wciórka i dr Mirę Marcinów.
Podczas inauguracji w międzynarodowym gronie mówiono o kwestiach globalnych oraz polskich, m.in. Krzysztof Olkowicz opowiadał o dramatycznej sytuacji psychiatrii w Polsce (tylko 3.5% Narodowego Funduszu zdrowia jest przeznaczone na ochronę zdrowia psychicznego), apelując o zaangażowanie w rozwój aktywizacji zawodowej osób chorujących psychicznie, sygnalizował także dramatyczną sytuację psychiatrii dziecięcej oraz nadużycia w obszarze psychiatrii sądowej.
Pierwszy wykład plenarny pt. „Rozwój filozofii i zdrowia psychicznego: Następna Generacja” przedstawił prof. Bill Fulford, założyciel i kierownik międzynarodowej sieci INPP, profesor filozofii Uniwersytetu Oksfordzkiego oraz dyrektor Collaborating Center for Values-based Practice. Mając na celu stworzenie otwartej, międzynarodowej społeczności, prof. Fulford podkreślił szczególne zainteresowanie tą tematyką widoczne u młodych ludzi będących tytułowym „nowym pokoleniem”, w czym upatruje on przyszłego rozwoju tej interdyscyplinarnej dziedziny.
Z dyskusji, w odpowiedzi na pytanie od prof. Andrzeja Kapusty, wyłonił się ciekawy komentarz, a właściwie rada prof. Fulforda dotycząca poprawy obecnej sytuacji psychiatrii w Polsce w obliczu przemian społeczno-ekonomicznych w kraju. Podzielił się on swoim doświadczeniem z Centrum Praktyki Opartej na Wartościach mówiąc, że zwykle wszelkie procesy zmian zaczynają się od mniejszej skali, w mniejszym gronie ludzi, a więc na poziomie osobistym (person-to-person). Zaznaczał on przy tym, że zasadniczą część pracy wykonują właśnie jednostki, gdyż to one szerzą wiedzę, przekazują wiadomości i prowadzą kampanie. Dlatego jest tak ważne, żeby w takiej grupie znaleźli się nie tylko ludzie wpływowi, ale również wykształceni eksperci, eksperci przez doświadczenie, pacjenci i ich rodziny.
Prof. Fulford podkreślił, że praca nad zmianą systemu na poziomie odgórnym jest ważna, gdyż stanowi potrzebną nam ramę umożliwiającą dalszą pracę. Jednak wprowadzenie danej praktyki jako obowiązkowej na poziomie krajowym nie zawsze jest owocne.
Profesor Jacek Wciórka z Instytutu Psychiatrii i Neurologii wygłosił wykład plenarny pt. „Odsłony doświadczenia psychotycznego: semantyczne konstrukty, praktyczne wybory”. Przybliżył on słuchaczom wagę i znaczenie udziału zarówno eksperta jak i osoby doświadczającej zaburzenia psychicznego we wspólnym dialogu. Rozróżnił przy tym trzy rodzaje odsłony choroby biorąc pod uwagę pierwszo-, trzecio- i drugoosobową perspektywę. Z perspektywy pierwszoosobowej (podmiotowej, a więc naszego „ja”), osoby doświadczające choroby zostają same za zamkniętą kurtyną. Natomiast w perspektywie trzecioosobowej (przedmiotowej, „on, ona, ono, oni”), zaburzenie to jest rekonstruowane przez inną osobę spoza kurtyny. Ostatecznie za najcenniejszą uznał perspektywę drugoosobową, która znajduje się między dwoma poprzednimi, wymaga „wspólnego wysiłku odsłaniania kurtyny”.
Profesor Wciórka na końcu swojej wypowiedzi stwierdził, iż inne perspektywy nie zastąpią drugo-osobowego dialogu, bo dialogowanie jest „osobiste i unikalne”, czego przykładami są m.in.: dialog otwarty, dialog motywujący, dialog wewnętrzny, obecne już w nurtach psychoterapeutycznych. W oparciu o doświadczenie zawodowe prof. Wciórka podkreślił, że sztuka dialogowania, chociaż trudna, to jest możliwa do osiągnięcia przez ekspertów w psychiatrii.
Kolejne wykłady odbywały się zwykle w kilku równoległych sesjach. Te, które interesowały mnie szczególnie, skupiały się wokół odpowiedzi na pytanie: kim są eksperci, na czym polegają ekspertyzy podejmowane przez pracowników systemu ochrony zdrowia oraz jak przedstawia się społeczny obraz psychiatrów i psychoterapeutów. Okazało się, że badaczy obecnych na konferencji inspiruje także doświadczenie samych psychiatrów, będące, z czym trudno się nie zgodzić, częścią interakcji lekarz-pacjent.
Przykładem owej inspiracji były wykłady z sesji dotyczącej intersubiektywności w warunkach klinicznych, rozumianej jako interakcje między dwoma osobami. Podjęta w jej trakcie tematyka uwzględniała m.in. zagadnienie uczucia Praecox w diagnozie schizofrenii. Prof. Marcin Moskalewicz opowiadał o Praecox Gefühl, czyli uczuciu doświadczanym przez lekarza na krótko po spotkaniu pacjenta, w oparciu o które lekarz nabywa już pewności co do diagnozy schizofrenii. Podkreślił, że to uczucie jest najczęściej zgodne z ostateczną diagnozą postawioną przez zespół lekarzy, już po dogłębniejszej analizie danego przypadku. Nie jest to jednak empatia, jak początkowo można by przypuszczać, lecz stanowi pewien specyficzny rodzaj uczucia, trudny do wyrażenia poprzez słowa. Moskalewicz aktualnie pracuje z badaczami, terapeutami i psychiatrami w Polsce i za granicą, aby zbadać to źródło intuicji w diagnozie schizofrenii.
Następnym prelegentem był dr Mauro Pallagrossi, który podjął się pracy nad tworzeniem instrumentu do pomiaru subiektywnego doświadczenia psychiatrów podczas procesu diagnozowania nowego pacjenta. Wyjaśnił, że po długich badaniach i analizach danych, instrument ten posiadał 46 elementów podzielonych na 5 wymiarów subiektywnego doświadczenia lekarza (tension, difficulty in attunement, engagement, disconfirmation, impotent) oraz 4 grupy psychopatologii pacjenta. Przykładowo, psychiatrzy mieli wysoką trudność w dostrojeniu się (difficulty in attunement) do osoby cierpiącej na schizofrenię. Dr Pallagrossi podkreślał jednak, iż instrument ten nie oddaje pełnej złożoności w ludzkiej interakcji. W ramach podsumowania panelu dyskusyjnego, dr Pallagrossi powtarzał, że celem badań jest edukowanie psychiatrów na emocjonalnie świadomych i wrażliwszych na własne doświadczenia podczas ich kontaktów z pacjentami.
DZIEŃ II
Drugiego dnia konferencji część wykładów skupiała się wokół tematyki fenomenologii osób chorych. Podczas jednego z nich głos zabrał psychoterapeuta dr Rodrigo Carrillo. Twierdził on, iż istnieją negatywne strony nazywania emocji, które przed ich nazwaniem i ujęciem w daną myśl są bardzo osobistym, cielesnym doznaniem (tzw. pre-reflective emotions). Psychoterapeuci nie są w stanie w pełni odczuwać emocji w tym samym stopniu co ich pacjenci. Kiedy emocje pacjenta zostają nazwane (tzw. reflective emotions), zwykle w formie narracji, pacjent nie doznaje już danych emocji w ten sam sposób. Wykładowca zwracał szczególnie uwagę na to, że wchodzimy w świat w zależności od tego, jak wcześniej go odbieramy. Nasze emocje są kompleksowe i podobnie jak poczucie własnego „ja” ulegają ciągłym zmianom. To nienazwane emocje w głównej mierze wpływają na odbiór i konstrukcję świata. Wnioskiem płynącym z tego założenia jest to, iż należy być uważnym podczas nazywania emocji, które odczuwamy.
Podczas dyskusji toczących się w kuluarach konferencji dr Angelos Sofocleous podzielił się swoją pracą doktorską na temat fenomenologii depresji, stawiając przy tym niezwykle interesującą hipotezę, że osoby z depresją są wobec ich otoczenia „niczym widzowie wobec spektaklu” (spectators in a theater).
Drugi dzień konferencji zakończył się pięknym występem interdyscyplinarnej artystki Kassiji Te, która zachwyciła uczestników konferencji zarówno autorskimi, jak i ludowymi utworami w nowoczesnych aranżacjach. Muzyka o charakterze eksperymentalnym (tworzona w całości za pomocą voice loopera) wypełniła słuchaczy spokojem i pozytywną energią, za co artystka została nagrodzona owacjami na stojąco.
DZIEŃ III
Trzeci dzień wykładów zakończył się panelem podsumowującym cały przebieg konferencji oraz jej myśli przewodniej. W panelu moderowanym przez prof. Marcina Moskalewicza i prof. Andrzeja Kapustę, który nosił tytuł „Po co są eksperci?” (What are experts for?) zasiedli Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar oraz liczni profesorowie: Zofia Rosińska, Marek Hetmański, Bill Fulford, John Sadler, Werdie Van Staden, Louis Saas i Peter Zachar.
Słuchacze mogli zapoznać się z przemyśleniami zaproszonych gości. Prof. Fulford mówił, iż model psychiatryczny jest zbyt zawężony i nie wystarczy do leczenia zaburzeń psychiatrycznych. Prof. Werdie Van Staden (kierownik Sekcji Humanistyki i Filozofii Światowego Towarzystwa Psychiatrycznego) podkreślał, iż działaniami służącymi polepszeniu sytuacji są m.in. interpersonalny proces komunikacji ekspertów z różnych dziedzin, branie pod uwagę różnych odmiennych perspektyw oraz zmiana przepisów obowiązujących w społeczeństwie. Prof. Louis Sass dodał również, iż polecane jest odbieganie od ustrukturyzowanych wywiadów i rozpowszechnianie badań jakościowych, w których uczestnicy z doświadczeniem choroby psychicznej sami mówią na swój temat, a badacze mają za zdanie tylko ich wysłuchać. „Kto ostatecznie jest lepszym ekspertem?”, zapytał prowokacyjnie prof. Sass. Z kolei prof. Marek Hetmański twierdził, iż konsekwencją poszerzenia o kolejne dziedziny wiedzy specjalistycznej jest zaciemnienie pojęć i odebranie ekspertom ich profesjonalizmu. Myśl tę kontynuował prof. Peter Zachar mówiąc, iż interdyscyplinarność psychiatrii (obejmująca m.in. filozofię, fenomenologię, kognitywistykę) może spowodować, że ekspert nie będzie znał się w pełni na żadnej dziedzin w pełni, co jednak nie czyni z niego oszusta, chociaż powinno prowokować do przemyślenia samej psychiatrii.
W trakcie dyskusji z udziałem publiczności Jakub Zawiła-Niedźwiecki poprosił o radę, co począć w obliczu fałszywych ekspertów podszywających się pod lekarzy i przypisujących sobie profesjonalną wiedzę. W odpowiedzi sformułowano postulat konieczności krytycznego myślenia naukowego (critical scientific thinking) i nieakceptowania na ślepo społecznie uwarunkowanych mniemań (John Sadler). Eksperci są „odpowiedzialni za edukowanie innych i przeciwstawianie się podszytym ekspertom”, mówił Werdie Van Staden.
Na zakończenie panelu, prof. Bill Fulford dał prostą poradę wszystkim pacjentom, aby „zaufali, ale też sprawdzali” (trust but always check) wszelkich ekspertów, z którymi mają styczność podczas swojego procesu leczenia.
21. Konferencja Międzynarodowej Sieci Filozoficzno-Psychiatrycznej pomogła mi odpowiedzieć na liczne pytania, które stawiałam sobie w moim życiu zawodowym.
Pracując jako wolontariuszka w telefonicznej linii pierwszej pomocy psychologicznej w Seattle, od dawna próbuję zrozumieć jak dotrzeć do osób, które najbardziej potrzebują pomocy psychologicznej w społeczeństwie, napotykając na swojej drodze wiele trudności. Finanse na kontynuowanie terapii nie zawsze są dostępne dla tych, którzy najbardziej jej potrzebują. Indywidualna terapia jest kosztowna i istnieje szansa, że leczenie zostanie przerwane zanim pacjent wyzdrowieje. Również usługi świadczone przez NFZ obarczają pacjentów długimi okresami oczekiwania. Oprócz tego, że nie ma wystarczających środków, czy zwróciliśmy uwagę, na jakie usługi wydawane są pieniądze? Co tak naprawdę czyni psychiatrów i psychologów ekspertami w leczeniu ludzi w kryzysie psychicznym?
Dotąd, w oparciu o moje wykształcenie w dziedzinie psychologii, w badaniu zaburzeń psychicznych opierałam się na modelu scientist-practioner. Podejście naukowe w psychologii klinicznej uwzględnia aspekty biologiczne, społeczne i psychologiczne zrozumienia zaburzenia, jego diagnozy, czynników ryzyka i leczenia. Czy istnieją pewne założenia, których używamy w badaniach i które wymagają rewizji, podczas gdy dziedzina psychologii znajduje się w fazie rozwoju? Czy tylko ludzkie zachowanie bądź aktywność neuronów, czyli to, co jest policzalne i bezpośrednio obserwowalne, powinno być klasyfikowane jako dowód naukowy do zrozumienia zaburzeń psychicznych?
Na konferencji dowiedziałam się, że połączenie instrumentów psychiatrii i narzędzi filozoficznych, m.in. poprzez fenomenologię, daje nam szansę zmienić system zdrowia psychicznego. Co więcej, zmiana musi zacząć się od uważnej pracy nad doświadczeniami ekspertów, intersubiektywnością i doświadczeniami pacjenta. Celem tej pracy jest zwiększenie godności chorej osoby, czy to w gabinecie psychiatrycznym, czy to jej własnym środowisku. Odnosząc się do słów prof. Fulforda, spotkania z ludźmi są dobrym początkiem do dalszych działań i wprowadzenia zmian w systemie. Mam nadzieję, że w ten właśnie sposób ciągłe dyskusje i uaktualnienie badań, jak te, które miały miejsce podczas konferencji 21. Konferencji Międzynarodowej Sieci Filozoficzno-Psychiatrycznej, przyczynią się do przemiany psychiatrii w Polsce.
/
